Verhaalkracht in tijden van onzekerheid

[et_pb_section fb_built=”1″ _builder_version=”4.3.2″][et_pb_row _builder_version=”4.3.2″][et_pb_column _builder_version=”4.3.2″ type=”4_4″][et_pb_text _builder_version=”4.3.2″ hover_enabled=”0″ text_font_size=”16px”]

Hoe ga je als mens om met onzekerheid? Iets waar wij van nature helemaal niet blij worden. Daarom vertellen we elkaar verhalen, al sinds mensenheugenis. Verhalen over het hoe en waarom van de dingen die gebeuren. Over de goden en over het lot. En ook al kunnen we tegenwoordig veel zaken verklaren en zelfs voorkomen – die onze voorouders als spelingen van het lot beschouwden – zijn verhalen en verbeeldingskracht nog steeds onze reddingsboei. Op meer dan een manier.

[/et_pb_text][et_pb_text _builder_version=”4.3.2″ hover_enabled=”0″ text_font_size=”16px”]

Verhalen als escapisme – de grenzeloze menselijke verbeeldingskracht

Een belangrijke functie van verhalen is dat ze ons meenemen uit de werkelijkheid naar een fictieve wereld. We zijn even ‘niet thuis’. Ook al zitten we nu met het Coronavirus min of meer opgesloten, de verbeeldingskracht heeft altijd alle vrijheid. We kunnen ons onderdompelen in de avonturen van helden en heldinnen en met hen meeleven vanaf onze bank. Als ik vroeger ziek thuis was zette mijn moeder een lp aan met verhalen; sprookjes, Pipo de Clown, Pinkeltje, Paulus de Boskabouter. Zo was ik afgeleid, werd de verveling tegengegaan. Mijn eigen kinderen luisterden later naar o.a. de Harry Potter verhalencd’s en tegenwoordig is er een enorme online luisterbieb die je toegang biedt tot een dagenlang verblijf in het parallelle universum van verhalen. Deze luisterbieb app kun je gewoon downloaden – en is nu ook toegankelijk voor mensen die geen lid zijn van de bieb. Super!

[/et_pb_text][et_pb_text _builder_version=”4.3.2″ hover_enabled=”0″ text_font_size=”16px”]

Verhalen als houvast – de mens als storytelling animal

Maar verhalen hebben nog een andere heel belangrijke functie die ons helpt om met onzekere tijden om te gaan. Ons brein is bekabeld voor verhalen. We zoeken altijd naar een logische verhaalstructuur met oorzaak en gevolg om te duiden wat ons overkomt. Om zin en betekenis te geven aan de dingen die zo maar gebeuren. Jonathan Gottschall schreef hierover het boek The Storytelling Animal. We leven ons leven als het ware in verhalen. Ze vormen onze werkelijkheid. Of zoals dichter Muriel Rukeyser het mooi verwoordde: Het heelal is gemaakt van verhalen niet van atomen. 

[/et_pb_text][et_pb_text _builder_version=”4.3.2″ text_font_size=”17px” text_text_color=”#ff3366″ hover_enabled=”0″]

Als we ons leven kunnen beschouwen als een verhaal, waarin we zelf de hoofdpersoon zijn, hoe kunnen we de situatie waarin we nu verzeild zijn geraakt, en wat dat met ons doet, dan vanuit verhaalperspectief duiden om houvast te krijgen? 

[/et_pb_text][et_pb_text _builder_version=”4.3.2″ hover_enabled=”0″ text_font_size=”16px”]

Krijsende stemmen in je kop

De verhalen die we, bewust en onbewust, weven geven iets van houvast, het idee dat we in control zijn, niet overgeleverd aan de chaos, ‘het zwarte gat’. Vaak is die onzekerheid persoonlijk, maar nu worden we gezamenlijk als geïndividualiseerde samenleving uit onze comfortzone gestoten. En wat gebeurt er als je uit je comfortzone wordt gedonderd? Je komt in de weerstand terecht. In je hoofd krijsen allemaal stemmen door elkaar. Al je ‘alterego’s’ komen naar boven. Herken je dat? Angst, boosheid, ontkenning, beschuldigingen verdringen zich om gehoord te worden:
‘Nee, hoe kan dit mij overkomen? Ik wil/kan dit niet. Wat nu? ‘Ik wil terug! Ik weet niet wat ik moet doen! Hellup! Waarom gebeurt dit? Wat moet ik doen om me niet meer zo rot te voelen. Wiens schuld is dit? Dit gebeurt niet echt! Er is niets aan de hand.’

Dat die stemmen die zich laten horen, daar kun je niet zoveel aan doen. Hoe verder je uit je comfortzone wordt geduwd, hoe heftiger de emoties, hoe harder de stemmen. Dat is onprettig, maar is een hoofdstuk, een fase zo je wil, van het verhaal; no shit, no story.
Dat is goed om te weten. Als je je realiseert dat al deze emoties erbij horen en dat je ze mag voelen, krijgen ze minder vat op je. Je kunt ze maar beter gewoon begroeten. 

Wel is het belangrijk om deze stemmen niet extra te voeden. Niet alleen in onszelf maar om ons heen klinken de stemmen uit de schaduw soms heel hard. Aan angstscenario’s hebben we nu niets, dus kies bewust welke verhalen van buiten je aandacht geeft en zo binnenlaat.  

[/et_pb_text][et_pb_text _builder_version=”4.3.2″ hover_enabled=”0″ text_font_size=”16px”]

In het bos

Nu we in een nieuwe werkelijkheid terecht zijn gekomen bevinden we ons in ‘het bos’. Het bos staat in verhalen voor de onbekende wereld. Deze kan prachtig zijn als een mooie lentedag, maar de bomen en dieren kunnen ook angstaanjagend overkomen. Woeste schaduwen en ogen in het duister, zoals in het verhaal van Sneeuwwitje wanneer ze door de jager wordt achtergelaten. Waar moet ze heen? Ze voelt zich verdwaald en verloren.

In de episode dat we ons in ons eigen leven ‘in het bos’ bevinden, moeten we opnieuw onze weg zien te vinden. Nieuwe vaardigheden opdoen en mensen ontmoeten (alleen op afstand in dit geval). Het bos is bij uitstek een tijd om te leren en je te ontwikkelen. Hoe leren we nu van deze situatie? Als personen en samenleving?

[/et_pb_text][et_pb_text _builder_version=”4.3.2″ text_font_size=”16px” hover_enabled=”0″]

Straks is het bal!

Het verblijf in het bos is slechts een hoofdstuk van het verhaal. Een periode die vroeg of laat voorbij gaat. En na het bos komt het bal! De beloning voor de weg die is afgelegd, voor het doorleven van de beproevingen. Het is het hoofdstuk waarin we de vruchten kunnen plukken van onze inspanningen. Vrijheid, gezondheid, weer samen zijn. Dit te weten geeft hoop en houvast. 

Nog meer food for thought over de kracht van verhalen: 

Bekijk hier de TedX Talk van Jonathon Gottschall. https://www.youtube.com/watch?v=Vhd0XdedLpY

[/et_pb_text][/et_pb_column][/et_pb_row][/et_pb_section]